در بخش قبل از سری مطالب “اصول و مفاهیم حسابداری-بخش دوم” به بخشی از زیرمجموعه های دارایی های جاری اشاره و هر کدام از آنها تشریح گردید. در ادامه بخش دیگری ازحساب های زیرمجموعه این گروه به تفصیل تشریح می گردد.
سرمایه گذاری: براساس تعریف انجام شده در استاندارد حسابداری شماره ۱۵، سرمایه گذاری نوعی دارایی است که واحد سرمایه گذار برای افزایش منافع اقتصادی از طریق توزیع منافع (سود سهام، سود تضمین شده و اجاره)، افزایش ارزش و یا مزایای دیگر نگهداری می کند. سرمایه گذاری ها ممکن است به شکل مالی مانند سرمایه گذاری در سهام، اوراق قرضه یا سپرده های بانکی انجام گرفته و یا در قالب دارایی های فیزیکی مثل زمین و ساختمان و امثال آن نگهداشته شود. سرمایه گذاری به دو نوع سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می شود که ما در این بخش به تشریح سرمایه گذاری کوتاه مدت (جاری) می پردازیم.
۱-۴-سرمایه گذاری کوتاه مدت: هنگامی که وجوه نقد مازاد بر نیاز در شرکت وجود داشته باشد و در کوتاه مدت به آن نیازی نباشد، به منظور کسب منافع در یک دوره زمانی کوتاه تر از یک سال اقدام به سرمایه گذاری آن در اوراق بهادار کوتاه مدت می شود و معمولا در بازاری سرمایه گذاری می شود که قابلیت تبدیل سریع آن به وجه نقد جهت برطرف کردن نیاز مالی شرکت وجود داشته باشد. به عبارت کلی اگر سرمایه گذاری به قصد تبدیل به وجه نقد در طی مدتی کمتر از یک سال (دوره مالی) از تاریخ ترازنامه انجام شده باشد نوعی کوتاه مدت است. به طور کلی سرمایه گذاری کوتاه مدت باید این دو ویژگی را داشته باشد:
۱-۴-۱- قابلیت نقد شوندگی سریع برای اوراق سرمایه گذاری شده وجود داشته باشد.
۲-۴-۱- سرمایه گذار باید با هدف تبدیل اوراق به وجه نقد در طول مدت کمتر از یکسال از تاریخ ترازنامه یا چرخه فعالیت شرکت هرکدام که کوتاهتر باشد سرمایه گذاری کرده باشد.
استانداردهای حسابداری ایران، سرمایه‌گذاری ها را از لحاظ اینکه برای آن بازار فعالیت وجود داشته باشد یا خیر، به دو دسته سرمایه گذاری سریع المعامله و غیر سریع المعامله تقسیم نموده است:
۱ – سریع المعامله در بازار: سرمایه گذاری هایی سریع المعامله هستند که اولا بازار فعالی که آزاد و قابل دسترس است برای آن وجود داشته باشد و ثانیا قیمت های معاملاتی معلوم بوده و علنی اعلام شود به عبارتی قیمت ها قابلیت اتکای بالایی داشته باشند تا بتوان براساس آن معامله کرد.
۲- غیرسریع المعامله در بازار(سایر سرمایه گذاری های کوتاه مدت): سایر سرمایه گذاری هایی که در طبقه بندی سریع المعامله قرار نمی گیرند، در این طبقه جای می گیرند. این نوع سرمایه گذاری می‌تواند هم شامل کوتاه مدت و هم بلند مدت باشد.
بنابراین سریع المعامله بودن یک سرمایه گذاری ارتباطی به طبقه بندی آن به عنوان سرمایه گذاری جاری یا بلند مدت ندارد و سرمایه گذاری های جاری یا بلند مدت میتوانند شامل سرمایه‌گذاری‌های سریع المعامله و سایر سرمایه گذاری ها باشد.
قابل ذکر است سرمایه گذاری در اوراق بهادار ممکن است در اوراق بدهی (اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) و یا در اوراق سرمایه ای (مانند سهام عادی) انجام گیرد.
۱-۵-حسابهای دریافتنی: نشان دهنده مطالبات واحد تجاری از اشخاص و شرکتها می باشد که این حساب ممکن است از فروش کالا یا خدمات، پرداخت مساعده، پرداخت وام یا مواردی از این قبیل ایجاد شود. با توجه به اینکه حسابهای دریافتنی جزء دارایی ها می باشد و دارایی ها ماهیت بدهکار دارند، ماهیت حساب دریافتنی نیز بدهکار است. حسابهای دریافتنی نیز در دو گروه طبقه بندی می شوند، مطالبات کوتاه مدت و بلند مدت، که به دو نوع حساب دریافتنی تجاری و غیرتجاری تقسیم می شود.
۱-۵-۱-حسابهای دریافتنی تجاری: مطالباتی که از طریق فعالیت اصلی واحد تجاری یعنی فروش کالا یا ارائه خدمات به وجود آمده باشد حسابهای دریافتنی تجاری نامیده می شود. مثال مطالبات ناشی از فروش پنیر پاستوریزه در شرکت تولیدکننده این محصول باید در حسابهای دریافتنی تجاری ثبت شود.
سوالی که مطرح می شود این است که چه فعالیت هایی به عنوان فعالیت های اصلی شرکت شناخته می شوند؟ از کجا می توانیم فعالیت های اصلی شرکت را شناسایی کنیم؟
جواب این سوال اساسنامه واحد تجاری است. هر شرکتی در اساسنامه ثبتی خود فعالیت اصلی خود را معرفی می کند. بعبارتی هدف تاسیس واحد تجاری صریحا بیان می شود بنابراین با مراجعه به اساسنامه شرکت می توان فعالیت اصلی آن را شناسایی نمود.
۱-۵-۲-حسابهای دریافتنی غیرتجاری: مطالباتی که ناشی از عواملی غیر از فعالیت اصلی واحد تجاری باشد، حسابهای دریافتنی غیرتجاری نامیده می شود. مثل پرداخت وام به اشخاص، پرداخت مساعده به پرسنل، پرداخت وام به اشخاص.
۱-۶-اسناد دریافتنی: به مطالباتی که در قبال آنها از بدهکاران اسنادی از قبیل چک و سفته دریافت شود اسناد دریافتنی گفته می شود که در دو گروه اسناد دریافتنی تجاری و اسناد دریافتنی غیرتجاری طبقه بندی می شوند و این اسناد می توانند بلند مدت یا کوتاه مدت باشند. مطالبات هر واحد تجاری جزء دارایی های آن می باشد و با توجه به اینکه دارایی ها دارای ماهیت بدهکار می باشند اسناد دریافتنی نیز ماهیت بدهکاردارند.
نحوه ثبت اسناد دریافتنی: برای ثبت اسناد دریافتنی باید مشخصاتی مانند نام و نام خانوادگی صاحب چک، مبلغ، تاریخ، شماره چک و نام شعبه را در فرم ثبت چک یا نرم افزار حسابداری که استفاده می کنید، ثبت کنید. هنگام ثبت اسناد دریافتنی، دریافت کننده بدهکار می شود و پرداخت کننده بستانکار می شود.
اسناد دریافتنی**
حساب های پرداختنی(نام پرداخت کننده)**
نحوه ثبت چک خرج شده: اگر اسناد دریافتنی (چک) خرج شود، اسناد دریافتنی بستانکار و شخص حقیقی یا حقوقی (گیرنده چک) بدهکار خواهد شد.
نحوه ثبت چک برگشت خورده: در صورتی که یک چک برگشت بخورد حساب اسناد در جریان وصول بستانکار می‌شود و شخص حقیقی یا حقوقی (ارائه دهنده چک) بدهکار خواهد شد.
نحوه ثبت اسناد دریافتنی در جریان وصول: در این سند، حساب بانکی که مبلغ چک را دریافت کرده است، بدهکار و حساب اسناد در جریان وصول، بستانکار ثبت خواهد شد.